Racisme, islamofobie en antisemitisme
Rassendiscriminatie of discriminatie op grond van ras betekent dat je ongelijk behandeld wordt omdat je tot een bevolkingsgroep behoort of daartoe gerekend wordt. Het begrip ‘ras’ is omstreden. Bij een ras denken we al snel aan een biologische categorie, maar ‘ras’ wordt in antidiscriminatiewereld vooral juridische term gehanteerd, die aspecten als huidkleur, herkomst en etnische achtergrond omvat, maar daar niet noodzakelijkerwijs toe beperkt is. Een groep die zich in culturele zin al generaties onderscheidt, kan als een ‘ras’ in juridische zin aangemerkt worden. Bijvoorbeeld ‘woonwagenbewoners.’ Bij discriminatie op grond van ras kan het bijvoorbeeld gaan om verwijzingen naar de migratieachtergrond van de gediscrimineerde (dus naar het land van herkomst), of een bepaalde bevolkingsgroep, een andere taal, het koloniaal verleden of een inferieure positie van specifieke bevolkingsgroepen. Ook als iemand wordt benadeeld om zijn of haar huidskleur of bijvoorbeeld rastahaar spreken we van rassendiscriminatie, net als de benadeling van Roma, Sinti, en Woonwagenbewoners. Algemene uitingen van xenofobie (letterlijk: ‘angst voor vreemdelingen’) vallen tevens onder rassendiscriminatie. Discriminatie op grond van ras komt op vele maatschappelijke terreinen voor: de arbeidsmarkt, onderwijs, uitgaangelegenheden, sport, publieke ruimte, sport en in huisvesting.
Racisme is een breder begrip dan rassendiscriminatie en verwijst naar een systeem, een ideologie of beeldvorming. De kern van veel racistische denkbeelden zit erin dat er aan bevolkingsgroepen (met dezelfde afkomst, ‘cultuur’, geschiedenis, taal of uiterlijk) bepaalde eigenschappen (positief en negatief) worden toegedicht. Dit is vaak gekoppeld aan een vorm van hiërarchie, waardoor leden van de eigen groep als superieur worden gezien en leden van de andere groep als inferieur. Zo worden mensen met een donkere huidkleur bijvoorbeeld vaak in fysieke termen van kracht en seksualiteit beschreven, terwijl omgekeerd bij mensen met een lichte huidkleur juist aspecten als intelligentie en strategisch inzicht worden benadrukt. Mensen uit Arabische landen worden vaak als ouderwets en traditioneel bestempeld. Over joden bestaan allerlei samenzweringstheorieën. Mensen laten zich vaak onbewust door dergelijke denkbeelden leiden.
